به گزارش خبرگزاری «حوزه»، استاد محسن قرائتی در ادامه سلسله مباحث تفسیری خود با موضوع تفسیر قطره ای به بیان آموزه های آیه ۱۸۱و ۱۸۲سوره بقره پرداخته است.
* آيه ۱۸۱
فَمَنْ بَدَّلَهُ بَعْدَ مَا سَمِعَهُ فَإِنَّمَآ إِثْمُهُ عَلَى الَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
* ترجمه
پس هركس كه آن (وصیّت را) بعد از شنیدن، تغییر دهد، گناهش تنها بر كسانى است كه آن را تغییر مىدهند، همانا خداوند شنوا و داناست.
* نکته ها
این آیه هم هشدارى است به كسانى كه در صدد تغییر و یا تبدیل وصیّت دیگران برمىآیند. اگر كسى بعد از شنیدن و باخبر شدن از موضوع وصیّت و موارد مصرف آن، دست به تغییر یا تبدیل آن بزند، گناه این تغییر و تبدیل به گردن همان كسى است كه این عمل ناشایست را مرتكب شده است، ولى وصیّت كننده به پاداش خود مىرسد. مثلاً اگر كسى وصیّت كند كه به صد فقیر كمك شود، ولى به جاى صد فقیر، اموال او را به دیگران دهند و آنان نیز خبر نداشته و مال را مصرف كنند، در این صورت وصیّت كننده كه از دنیا رفته، به پاداش كمك به فقرا مىرسد و گیرندگان بىخبر هم گنهكار نیستند، در این میان، گناه تنها به عهدهى كسى است كه وصیّت را تغییر داده است و باید بداند كه خداوند شنوا و آگاه است و كیفر این خیانت را در دنیا و آخرت به او خواهد داد.
در حدیث مىخوانیم: وصیّت را اگر چه به نفع یهودى یا نصرانى باشد، تغییر ندهید. [تفسیر نورالثقلین، ج1، ص159]
* پيام ها
1- تغییر وصیّت از سوى دیگران، حرام است. «فمن بدّله... فانما اثمه»
2- حقّ مالكیّت، بعد از مرگ نیز محترم است و كسى حقّ تغییر وصیّت را ندارد. «فمن بدّله... فانّما اثمه»
3- گناه آگاهانه و مغرضانه، خطرناكتر است. «بعد ما سمعه»
4- در وصیّت كردن، باید شاهد گرفت. «بعد ما سمعه»
5 - وصیّت كنندگان، به پاداش مىرسند هرچند كسى وصیّت آنان را تغییر دهد. «اثمه على الّذین یبدّلونه»
6- ایمان به اینكه ما در محضر خدا هستیم، بهترین عامل تقوى و دورى از تغییر و تبدیل وصیّت مردم است. «فمن بدّله... ان اللَّه سمیع علیم»
* آیه ۱۸۲
فَمَنْ خَافَ مِنْ مُّوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَيْنَهُمْ فَلَا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
* ترجمه
پس كسى كه از انحراف وصیّت كننده (و تمایل بىجاى او به بعض ورثه) یا از گناه او (به اینكه به كار خلافى وصیّت كند،) بترسد و میان آنها را اصلاح دهد، گناهى بر او نیست (و مشمول قانون مجازات تبدیل وصیّت نمىشود،) همانا خداوند آمرزنده و مهربان است.
* نکته ها
صاحب تفسیر مجمعالبیان كلمهى «جنف» را به معناى تمایل به انحرافِ ناآگاهانه و كلمهى «اثم» را به معناى گناه آگاهانه گرفته است.
آنچه در اسلام ممنوع شده، تغییر وتبدیل وصیّتهاى صحیح است، ولى اگر وصیّت سبب فتنه مىشود و یا خلاف موازین شرع بود، تغییر آن اشكال ندارد. چنانكه اگر وصیّت كننده بیش از یك سوم اموالش را وصیّت كند، مىتوان آن مقدار را كم نمود، اگر سفارش به گناه كرد، مىتوان وصیّت را تغییر داد، یا اگر عمل به وصیّت ایجاد فتنه و فساد مىكند، مىتوان زیر نظر حاكم اسلامى در وصیّت تغییراتى داد. به هر حال در اسلام بنبست وجود ندارد و چون مسیر تمام اعمال رسیدن به تقواست، مىتوان براساس تقوا تمام موارد ضد تقوا را اصلاح كرد.
* پيام ها
1- اصل اهمّ و مهمّ را باید مراعات كرد. احترام به وصیّت مهمّ است، ولى رفع فتنه و اصلاح امور مسلمین مهمّتر است. «فمن خاف... فاصلح بینهم فلا اثم علیه»
2- تغییر وصیّت باید براساس فتنهزدایى و اصلاح باشد. «فمن خاف... فاصلح»
